Welke verrekijker heb ik nodig?
Voor het observeren van objecten in de verte kies je een verrekijker. Er zijn tal van modellen met verschillende kenmerken verkrijgbaar. Met een verrekijker kun je alles in je omgeving observeren. Wat zich op grote afstand afspeelt haal je dichterbij. Voor verschillende gebruikssituaties zijn verschillende verrekijkers geschikt. Er zijn drie soorten te onderscheiden, namelijk dakkant, porro en monoculairs. Hieronder zie je welke kijker het beste bij jou en je behoeftes past.
1. Voor welke activiteit ga je de verrekijker gebruiken?
Verrekijkers zijn er in verschillende variaties en voor diverse gebruikers. Zo zijn er kijkers speciaal voor vogelspotters, maar ook voor watersporters. Welk type je uiteindelijk kiest hangt af van de activiteit waar je de kijker voor gaat gebruiken. Er zijn grofweg 6 soorten activiteiten te onderscheiden.
Vogelspotting
De ideale verrekijker voor vogelspotting is compact en snel in gebruik. Je hoeft hierbij niet voor een extreme vergroting te kiezen. Wanneer je de vogel met het blote oog niet waar kan nemen, zal dat met een verrekijker ook niet lukken. Je blijft dan zoeken, zeker in een dicht bladerdek kan dit lastig zijn. Daarom is een verrekijker met een vergroting van 8x vaak al voldoende. Let bij je keuze voor een kijker op de lichtomstandigheden. Zijn de vogels die je wil spotten overdag, of vooral 's avonds actief? Het schemergetal is een belangrijke factor om rekening mee te houden. Kijk hiervoor bij de uitleg over de getallen die op je verrekijker staan.
Maritiem - Watersport
Wie wel eens op een boot heeft gestaan, weet dat er een behoorlijke deining kan zijn. Daarom is de ideale vergroting van een verrekijker voor maritiem gebruik 7x. Dit is een compromis tussen een stabiel beeld en een deinend dek. Een verrekijker met stikstofvulling zorgt dat er geen vocht in de kijker komt. Zo kan er ook geen condens optreden. Gebruik een floating strap om ervoor te zorgen dat je kijker niet zinkt als deze overboord valt. Sommige kijkers zijn uitgerust met een kompas, een onmisbaar stuk gereedschap op het water.
Sport, theater en concert
Tijdens een bezoek aan het theater, een sportwedstrijd of bij een concert zit je vaak net te ver weg om de expressie op de gezichten te zien. Een verrekijker is dan een welkome aanvulling op je avondje uit. Kies voor een compacte en lichte verrekijker, je moet hem wel een tijdje vast kunnen houden. Een vergroting van 8 tot 10x is handig, omdat je er zo met je neus bovenop zit. Wil je alleen een wat beter overzicht dan is een vergroting van 4x al voldoende.
Reizen en safari
De mooiste dieren staan altijd net te ver weg om ze goed te kunnen bekijken. Op safari is een verrekijker dan ook onmisbaar. Kies voor een vergroting van minimaal 8x, en maximaal 10x. Denk van te voren na over de situaties waar je in terecht kan komen. Zit je veel in de auto, of ga je ook te voet op pad? Stem hier het gewicht van de kijker op af. Het is belangrijk dat de kijker tegen een stootje kan en bij voorkeur ook stofdicht is. Ook is het fijn als de kijker op korte afstand scherp kan stellen. Zo kun je ook bloemen en insecten van dichterbij bekijken.
Jacht
Tijdens het jagen is je verrekijker een instrument waar je op moet kunnen vertrouwen. Op grote afstand moet je het geslacht en de gesteldheid van een dier kunnen bepalen. Ook het terrein waar je gaat jagen is van invloed op je keuze. In een open terrein kun je gemakkelijker een kijker met een vergroting van 10x of hoger, gebruiken dan in een bebost gebied. Je kijker krijgt waarschijnlijk wat te verduren en moet dus bestand zijn tegen stof, water en een stootje. De meeste dieren zijn in de schemer actief, let dus ook op het schemergetal van de kijker. Deze moet 15 of hoger zijn. Bekijk voor meer informatie de uitleg over de optische begrippen.
Nacht
Een nachtkijker is een kijker met een zeer specifieke toepassing. Er zijn dan ook een aantal voorwaarden verbonden aan een goede nachtkijker. Het belangrijkste is dat de uittredepupil een grootte van minimaal 5 mm moet hebben. Zo kan er voldoende licht door de kijker op je oog vallen en kun je dus ook in het donker over grote afstand kijken. Naast verrekijkers die 's nachts te gebruiken zijn, bestaan er ook beeldversterkende- en infraroodkijkers. Deze kijkers bevatten elektronische hulpmiddelen om 's nachts beter te kunnen zien. Bij beeldversterkende kijkers bestaan deze vaak uit infrarood LED's die, samen met het aanwezige licht, ervoor zorgen dat je nét iets meer ziet.
Wat zijn BK-7 en BAK-4?
Er worden 2 types glas veel gebruikt voor de prisma, allereerst BK-7 glas,. Dit is gewoon kroonglas, hieruit kan een goede prisma geslepen worden. Daarnaast is er BAK-4 glas, dit is gemaakt van het duurdere bariumkroonglas dat meer licht doorlaat. Ook geeft dit een perfect rond beeld in tegenstelling tot het BK-7 glas waar de randen iets kunnen vertekenen. De kwaliteit van het gebruikte glas heeft dus direct invloed op de hoeveelheid licht dat wordt doorgegeven en daarmee op de helderheid van het beeld en de details die u kunt waarnemen.
2. Wat betekenen de getallen op mijn verrekijker?
Op een verrekijker staan altijd 2 getallen. Bijvoorbeeld 7x50. Dit houdt in dat deze kijker het beeld 7x vergroot en een lens (oculair) met een diameter van 50 mm heeft. Hoe hoger het eerste getal, hoe meer het beeld vergroot wordt. Voor het laatste getal geldt dat een grote lens meer licht binnenlaat, en je dus een helderder beeld hebt.
Het is niet zo dat een hoog vergrotingsgetal altijd beter is. Hoe verder het beeld vergroot wordt, hoe kleiner het gezichtsveld wordt. Je ziet dus nog maar een heel klein stukje van wat er zich allemaal voor je afspeelt. Wie wel eens door een verrekijker of een zoomlens heeft gekeken, zal ook merken dat bij een hoge vergroting, de kleinste beweging grote gevolgen heeft. Het gebruik van een statief is dan ook zeer aan te raden bij verrekijkers met vergroting van 10x of meer. Ook wordt de uittredepupil kleiner bij een verhoging van het vergrotingsgetal.
Uittredepupil
De uittredepupil is de grootte van de opening waar het licht doorheen komt en op je eigen pupil wordt overgebracht. De waarde van een uittredepupil bereken je door de grootte van de lens te delen door de vergrotingsfactor. Een verrekijker van 7x50 heeft een uittredepupil van 7.1. Wanneer we de vergroting veranderen naar 10 heeft dezelfde kijker een uittredepupil van 5. Er treed dus een vermindering van de hoeveelheid licht op. Bij de gemiddelde persoon varieert de pupil in grootte van 2 tot 7 mm. Het heeft dus geen zin om een verrekijker te hebben met een uittredepupil die groter is dan 7. In een donkere situatie zal je pupil zich maximaal openen, tot een grootte van ongeveer 5 tot 7 mm. Gebruik je in deze situatie een kijker met een uittredepupil van 2.5, dan zal er te weinig licht door de uittredepupil vallen om iets te kunnen zien.
Schemergetal
Het schemergetal geeft aan in hoeverre je onder slechte lichtomstandigheden nog een goede waarneming kunt doen. Hoe hoger dit getal is, hoe beter de kijker presteert bij weinig licht. Het schemergetal is te berekenen door de diameter van het objectief te vermenigvuldigen met de vergrotingsfactor en uit dit getal de wortel te trekken. In schematische weergave:
Schemergetal = √ (diameter objectief x vergrotingsfactor)
Zo is het schemergetal van een 8 x 40 kijker 17.9. Een verrekijker met een schemergetal van minder dan 15 is eigenlijk alleen geschikt voor overdag. Nederland en België hebben een relatief lange schemertijd, dus voor lokaal gebruik heb je meer aan een hoog schemergetal.
Lichtsterkte
Het schemergetal mag niet verward worden met de lichtsterkte. Dit geeft namelijk weer hoe helder het beeld is dat de kijker doorgeeft. Hierbij geldt: hoe hoger, hoe helderder. De lichtsterkte bereken je door het kwadraat van de uittredepupil te nemen.
De hoeveelheid vergroting, de hoogte van het schemergetal en de lichtsterkte die je nodig hebt, is afhankelijk van het gebruik.
Ga je de verrekijker bij schemer of misschien in een dicht bebost gebied gebruiken, dan is het verstandig om een model te kiezen dat beschikt over een grote lichtsterkte. De theoretische lichtsterkte wordt berekend door de diameter van de lens te delen door de vergroting. De lichtsterkte is dit getal in het kwadraat.
Voorbeeld 1: je kiest voor een 8x40 verrekijker. De theoretische lichtsterkte is dan 40/8=5. De lichtsterkte is dan 5 in het kwadraat = 25.
Voorbeeld 2: je kiest voor een 10x40 verrekijker. De theoretische lichtsterkte is dan 40/10=4. De lichtsterkte is dan 4 in het kwadraat = 16.
Conclusie: niet enkel de diameter van de lens (voor de lichtinval), maar ook de vergroting is bepalend voor de theoretische lichtsterkte.
Er is een verschil tussen theoretische lichtsterkte en werkelijke lichtsterkte. De lichtsterkte van de verrekijker wordt namelijk niet enkel bepaald door de getallen van de vergroting en de diameter van de lens. Ook de coating of eventueel meerdere coatings bepalen mede de lichtsterkte. Indien een kijker namelijk voorzien is van meerdere coatings kan de werkelijke lichtsterkte bij een kleinere diameter lens zelfs groter zijn.
Gezichtsveld
Deze waarde geeft aan hoeveel meter terreinbreedte op 1.000 meter afstand door de verrekijker gezien kan worden. Hoe hoger de vergroting, des te kleiner is algemeen gezien het gezichtsveld.
3. HEB JE EEN DAKKANT-, PORROKIJKER OF MONOCULAIR NODIG?
Het belangrijkste onderscheid tussen de soorten verrekijkers is het type prisma. De lens aan de voorkant van de kijker draait het beeld om. Het prisma corrigeert dit, en zet het beeld weer rechtop.
Een verrekijker met dakkantprisma, heeft objectieven en prisma's die recht achter elkaar staan, waardoor de kijkers compact van formaat zijn. Een voordeel is dat dit type, door de interne scherpstelling, minder gevoelig is voor stof en water.
Bij een verrekijker met porroprisma zijn de objectieven en prisma's ten opzichte van elkaar verschoven, waardoor de behuizing breder is. Een voordeel is dat dit type wat meer diepteperceptie biedt. Een nadeel is dat porrokijkers vaak externe scherpstelling hebben, waardoor stof en water in de kijker kunnen komen.
Een monoculair is een verrekijker met één oculair en objectief. Dit betekent dat de kijkers een stuk compacter en lichter zijn dan de andere types. Je kijkt bij dit type kijker dus maar met één oog door de kijker. Het voordeel hiervan is dat je met je andere oog je directe omgeving ook nog in de gaten kunt houden. Je perceptie van diepte wordt bij een monoculair wel verstoord.
Brildragend
Wanneer je brildragend bent is het aan te raden om rekening te houden met instelbare oogafstand (ten opzichte van het oculair). Bij de goedkopere kijkers is dit vaak niet mogelijk, waardoor de oogafstand bij brildragers te groot wordt. Bij de vaak slechts iets duurdere modellen is het mogelijk om of de oogrubbers om te vouwen of de oogschelpen in/uit te draaien/klikken. De oogafstand is belangrijk om de lichtbundel in uw pupil te laten schijnen, zodat een optimaal beeld in je ogen valt.
